ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞABİLECEKLERİ VE ÇALIŞAMAYACAĞI İŞLER

ÇOCUK İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ HAFİF İŞLER

1. Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri,

2. Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri  

3. Esnaf ve sanatkârların yanında satış işleri,   

4. Büro hizmetlerine yardımcı işler,

5. Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç),  

6. Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler,

7. Satış eşyaları na etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,  

8. Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç

9. Spor tesislerinde yardımcı işler,  

10. Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.

GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ  İŞLER

1. Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve sebze suları imalatı  işleri,

2. Meyve ve sebze kurutmacılığı ve işlenmesi işleri,

3. Helva, bulama, ağda, pekmez imalatı işleri,  

4. Kasaplarda yardımcı işler,   

5. Çay işlemesi işleri,

6. Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri,  

7. Küçükbaş hayvan besiciliğinde yardımcı işler,

8. Süpürge ve fırça imalatı işleri,

9.Elle yapılan ağaç oymacılığı, kemik, boynuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve diğer maddelerden süs eşyası, düğme, tarak, resim, ayna, çerçeve, cam ve emsali eşya imalatı işleri,

10. Toptan ve perakende satış mağaza ve dükkânlarında satış, etiketleme ve paketleme işleri,

11. Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler,

12. İlaçlama ve gübreleme hariç  çiçek  yetiştirme işleri,

13. İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki işler,

14. Diğer giyim eşyası, baston ve şemsiye imalatı işleri,

15. Yiyecek maddelerinin imalatı ve çeşitli  muamelelere tabi tutulması işleri, 

16.Yorgancılık, çadır, çuval, yelken ve benzeri eşyaların imalatı ve dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imalatı işleri,

17.Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamıştan sepet ve benzeri eşya imalatı işleri,

18. Çanak, çömlek çini, fayans, porselen ve seramik imaline ait işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler hariç),
19. El ilanı dağıtımı işleri,

20. Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde üretime ilişkin işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme  ve kimyasal işler hariç),

21. Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan yapılan maddelerin imaline ilişkin işler (karbon sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici çözücülerle yapılan prine veya benzeri yağlı maddelerin ekstrasyon yoluyla yağ üretimi işlerinde ekstrasyon kademeleri hariç)

22. Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleriyle bunların döküntülerinin hallaç tarak ve kolalama  tezgahlarından ve boyama ile ilgili işlemlerden bölme ile ayrılmış ve fenni iklim ve aspirasyon tesisatı olan iplikhane ve dokuma hazırlama işleri,

23. Balıkhane işleri,  

24. Şeker  fabrikalarında  üretime  hazırlamaya  yardımcı işler,

25. Araçsız olarak 10 kg'dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama, fıçılama, istifleme ve benzeri işler,

26. Su bazlı tutkal, jelatin ve kola imali işleri,

27. Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve tamiratı işleri (boya  ve  vernik  işleri  hariç).

Aşağıdaki işlerde ise gerek çocuk gerekse genç işçiler çalıştırılamazlar.

ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILAMAYACAKLARI İŞLER

1. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 69 uncu maddesinde belirtilen gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işler,

2. Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yeraltında veya su altında çalışılacak işler

3.  Ağır ve  Tehlikeli İşler  Yönetmeliğinde  18 yaşını doldurmamış kişilerin çalışmasının yasaklandığı işler,

4. Hazırlama, Tamamlama ve  Temizleme İşleri Yönetmeliği kapsamındaki işler,

5. Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak  Yedi buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan işler,

6. Alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işleri,

7.  Parlayıcı,  patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende  satış  işleri ile bu  gibi maddelerin imali,  işlenmesi, depolanması işler  ve  bu  maddelere  maruz  kalma  ihtimali  bulunan  her türlü işler,

8.  Gürültü  ve/veya vibrasyonun  yüksek  olduğu  ortamlarda  yapılan işler,

9. Aşırı  sıcak ve  soğuk  ortamda çalışma gerektiren işler ile  sağlığa zararlı  ve  meslek  hastalığına  yol açan  maddeler  ile yapılan işler,

10. Radyoaktif  maddelere  ve zararlı ışınlara maruz  kalınması ihtimali olan işler,

11.  Müteharrik  makineler kullanılarak yapılan işler

12.  Fazla  dikkat  isteyen  ve  aralıksız  ayakta  durmayı  gerektiren işler,

13. Parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işler,

14 .  Para  taşıma  ve tahsilat işleri,

15.İş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine olanak  sağlamayan işler (eğitim amaçlı işler hariç),

16.Meslek eğitim programı gereği staj nedeni ile yapılan çalışmalar hariç, güzellik salonlarında yapılan 

yüz, vücut bakımı ve estetiği, epilasyon ve masaj işleri,

17.Açık bir şekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin  üzerinde olan işler,

18. Toksit,Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işler,

19.Eğitim, deney eksikliği güvenlik konusunda dikkat eksikliğine bağlı olarak gençlerin maruz kalabileceği kaçınılması veya fark edilmesi mümkün olmadığına  inanılan iş kazası riski taşıyan işler.

İŞÇİLER İÇİN ÇALIŞTIRMA YAŞI VE İŞ KANUNUDAKİ ÇALIŞTIRMA YASAKLARI

1 - 4857 İş Kanununun 71 inci maddesi uyarınca; 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenler okullarına devama engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.

2 - 4857 İş Kanununun 72 nci maddesi uyarınca; maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır. 

3 - 4857 İş Kanununun 73 üncü maddesi uyarınca; gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri

arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır. Kadın işçilerin ise her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedibuçuk saatten fazla çalıştırılması yasaktır.

4 - 4857 İş Kanununun 85 inci maddesi uyarınca; onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ile çalıştığı işle ilgili mesleki eğitim almamış işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz. 

5 - 4857 İş Kanununun 74 ncü maddesi uyarınca; kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye iki hafta süre eklenir.

Yukarıda saydığımız çalışma yaşları iş kanununa tabi işlerde geçerlidir. Birde iş kanunu kapsamına girmeyen durumlara ait çalışma yaşları vardır. Buna göre;

1. Esnafda yaş şartı yok;

          Mahallemizde bulunan bakkal-market-kasap-manav-terzi-berber-kuaför gibi esnafların yanında meslek öğrenmek için işe girenlere iki farklı kanun uygulanır. Esnafın bulunduğu ilçe veya mahalde 3308 sayılı Kanun gereğince açılmış Çıraklık ve Mesleki Eğitim Merkezi yoksa esnaflık faaliyeti konusunda sınıf açılmamışsa, Borçlar Kanunu’nun 318’inci maddesindeki şartları içeren Çıraklık Sözleşmesi yapılmalıdır. Bu sözleşme gereğince de çırak kaç yaşında olursa olsun SSK’ya sigortalı olarak bildirilmelidir. Bu emeklilik için başlangıç sayılır.

    2. Çıraklık sigortasının emekliliğe etkisi yoktur;

           3308 sayılı Kanun gereğince meslek liselerinde okuyan öğrenciler ile Çıraklık Eğitim Merkezi öğrencileri için Milli Eğitim Bakanlığı’nca çırak-öğrenci sigortası yapılmaktadır ve SSK’ya iş kazası-meslek hastalığı ile hastalık sigortası primi ödenmektedir. Bu priminin içinde emeklilik primi olmadığı için bu okul ve merkezlerde yapılan sigortalar emeklilik için başlangıç sayılmaz-bir işe de yaramaz.

    3. Sanatsal faaliyetlerde yaş şartı yoktur;  

          Sanatsal faaliyetlerde yapılacak hizmet akitlerinde ise belli alt yaş şartı yoktur bu nedenle güzel sanatlar konularında faaliyet gösteren, mesela-reklam filminde rol alan, katalog çekimlerinde görev verilen-hizmet akdi yapılan çocuklar kaç yaşında olursa olsun sigortalı yapılmak zorundadır.
 

ÇIRAKLIK VE STAJERLİK SİGORTASININ EMEKLİLİĞE ETKİSİ

       Çırak ve stajyer olarak yapılan sigorta girişlerinin emeklilikte hiçbir etkisi yoktur. bu kişilere kısa vadeli sigorta kolları dediğimiz, iş kazaları,meslek hastalıkları ve hastalık sigortası kollarından sigorta sağlanır, uzun vadeli sigorta kolları dediğimiz yaşlılık,malullük,ölüm sigorta primleri ödenmez. Yani buradan yatırılan primler emekliliğe esas değildir ve emeklilik için başlangıç sayılmaz ama bu kişiler aynı sigorta sicil numarasını kullanmaya devam ederler.

ASKERLİK BORÇLANMASI NEDİR ? FAYDASI VE HESAPLAMA YÖNTEMİ

            Askerlik borçlanması, kişilerin askerlik hizmetinden dolayı eksik kalan sigorta prim ve günlerini kendi isteklerine göre yatırabilmesi durumudur. Askerlik borçlanması minimum 1 gün, maksimum toplam askerlik süresi kadar olabilir. Askerlik borçlanması asgari ücrete bağlı olarak hesaplanmakta, dolayısıyla her 6 ayda bir asgari ücrete endeksli olarak yatırılacak tutar artmaktadır. Askerlik borçlanması askerden önce sigortalı olunsun veya olunmasın her durumda borçlanılabilir. Eğer kişinin askerden önce sigortası yoksa, askerlik borçlanmasını yatırdığında ssk girişi askerlik borçlanma süresi kadar geri çekilir. Burada karıştırılan husus, askerlik borçlanmasını yatırdığınızda sigortalılık
başlangıcınız askere gittiğiniz zamana çekilmez; yatırdığınız gün kadar ssk başlangıcınız geriye
çekilecek. Eğer askere gittiğinizde zaten sigortanız başlamış ise askerlik borçlanması yaptığınızda sadece prim gün ve ödemeniz artmış olacak.

         Gelelim askerlik borçlanmasının hesabına. Aslında hesap çok basit. O dönemki asgari ücretin brüt tutarını 30 bölüp 1 günlük asgari ücret bulunacak ve bulunan bu 1 günlük ücret üzerinden %32 sigorta primi hesaplanıp yatırılacak gün ile çarpılacak.

Örnek hesap;
2013 ikinci dönemi için asgari ücretin brütü : 1.021,50 TL
Yatırılmak istenen gün 18 ay : 18*30 = 540 gün

Önce asgari ücretin günlüğü : 1.021,50 / 30 = 34,05 TL
1 günlük ödenecek sigorta primi : 34,05 * % 32 = 10,90 TL
540 günlük askerlik borçlanması : 10,90 TL * 540 gün = 5.886,00 TL yatırılması gerekir.

Askerlik borçlanmasında şu 2 husus önemlidir;
1 - Borçlanmayı askerlik yaptığınız güne göre istediğiniz kadar yatırabilirsiniz. Mesela 18 ay askerlik yaptınız. İsterseniz 1 gün, isterseniz 100 gün, ama maksimum 540 gün olacak şekilde istediğiniz gün kadar yatırabilirsiniz.

2 - Hesaplamada asgari ücretin tabanı ile tavanı arasında bir rakamı seçebilirsiniz. Asgari ücretin tavanı, taban asgari ücretin 6,5 katıdır. Yani 1.021,50 TL * 6,5 = 6.639,75 TL dir.

İŞ KAZALARINDA YAPILMASI GEREKENLER ?

          Çalışma hayatımızda iş kazalarıyla sürekli karşılaşma riskimiz vardır. İş güvenliklerinin yeteri kadar alınmadığı ülkemizde bu risk vahim durumlara davetiye çıkarabilmektedir. Hiçbir zaman unutmamamız gereken birşey varsa o da Önce İş Güvenliği dir. Burada yöneticilere de büyük görev düşmektedir. Eğer işçinin baret kullanması gerekiyorsa bu baretin iş kazasından önce takılmasının sağlanması gerekir. Kaza olduktan sonra kaza mahaline/işçinin kafasına baret konularak firmayı kurtarmaya çalışmaktansa o baretin giyilmesini sağlayarak işçiyi korumaya çalışmak gereklidir.!

          İş kazası yaşanması durumunda o anda tam olarak hangi yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerektiğine dikkat edilmemektedir. İşte iş kazası olması durumunda yapılması gerekenler aşağıda açıklanmıştır. Buna göre;

- İş kazasına uğrayan personele derhal gerekli sağlık yardımları yapılır.
- İşyeri kaza raporu düzenlenir, şahitlerin ifadesi alınır.
- Kaza Jandarma veya Polise derhal bildirilir.
- Kaza, ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezine iş kazası ve meslek hastalığı bildirim belgesi ile kağıt ortamında ya da elektronik ortamda en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilir.
- 6331 sayılı Kanunun 14üncü maddesi gereğince kaza ile ilgili rapor tanzim edilir. İşveren;
a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler.
b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.
- Kazayla ilgili bir dosya hazırlanır. Evraklar burada muhafaza edilir. Dosyada ayrıca; işçinin sigortalı işe giriş bildirgesi, işe giriş sağlık raporu, kaza tarihinden önceki dört aya ait ücret hesap pusulalarının sureti, işçi çizelgesi, eğitim belgesi ile diğer sertifakalar ve kişisel koruyucuları teslim belgeleri de yer alır.
***
İşveren sağlık yardımlarını karşılar
İşveren, iş kazasına uğrayan sigortalıya, SGK tarafından işe el konuncaya kadar, sağlık durumunun gerektirdiği sağlık yardımlarını yapmakla yükümlüdür.
Bu amaçla yapılan ve belgelere dayanan masraflarla yol paraları, işverenin iş kazasını en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde SGKya haber vermesi şartıyla ödenmektedir. Yukarıdaki yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki savsama ve gecikmeden dolayı, sigortalının tedavi süresinin uzamasına, malül kalmasına veya malullük derecesinin artmasına sebep olan işveren, SGKnın bu yüzden uğrayacağı her türlü zararı ödemekle yükümlüdür.
Sağlık yardımlarının zamanında yapılmaması veya geciktirilmesi nedeniyle sigortalının tedavi süresinin uzaması, malül kalması veya malullük derecesinin artması durumlarında, işverenin, kurumun bu yüzden uğrayacağı tüm zararları karşılaması gerekmektedir.
İşçilerin de uğradıkları iş kazasını işverene veya Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirme yükümlülüğü bulunmaktadır. İşçinin bildirimini sadece işverene veya SGKna yapması yeterlidir. Her ikisine birden bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Ancak, işverene veya SGKya bildirimini yapmayan sigortalıya herhangi bir yaptırım uygulanması söz konusu değildir.
Tedavi harcamaları sigortalının kendisi tarafından yapılmış ise, bu hususun belgelenmesi halinde, yapılan masrafların, belgeleri karşılığında sigortalıya ödenmektedir.
İBRAHİM IŞIKLI/DÜNYA KATKILARIYLA